تعریف تمدن اسلامی و محدوده تاریخی و جفرافیایی آن:

تمدن اسلامی,عبارت از مجموعه دستاوردها و اندوخته های مادی و معنوی مسلمانان در طول تاریخ از بعثت پیامبر اکرم (ص) تا کنون می باشد,که این دستاوردها و اندوخته ها حاصل تلاش مسلمانان بوده و به طور مستقیم یا غیر مستقیم,در اثر تعالیم و سیره نبی اعظم حضرت محمد(ص) و ائمه اطهار و نمایندگان آنها حاصل شده است.

اسلام با بعثت رسول گرامی اسلام(ص) در 27 رجب سال چهلم عام الفیل برابر با سال 610 میلادی از مکه آغاز می گردد. دعوت آن حضرت با یک دوره سه ساله بصورت پنهانی و سپس با دعوت خویشان ,جامعه مکه را به دین جدید آغاز می گردد. چون با مخالفت مشرکین مکه روبه رو می شود ,عده ای از مسلمانان به حبشه مهاجرت می کنند. افزایش مخالفت و اذیت و آذار مشرکین نسبت به آن حضرت و دیگر مسلمانان ,و به خطر افتادن جان آن حضرت موجب می شود, به یثرب که بعدا مدینه النبی گفته می شود هجرت نمایند.

در آغاز بعثت,اساس سازمان جامعه اسلامی از سه نفر حضرت خدیجه (س), حضرت علی (ع), و زید بن حارثه که خود آن حضرت در راس آن قرار داشت تشکیل شده بود. به تدریج در دوره دعوت پنهانی بر تعداد آن ها افزوده شد که به مسلمانان اولیه شهرت پیدا کردند. در دعوت عمومی پیروان آن حضرت رو به فزونی گذاشت و این برای مشرکین غیر قابل تحمل بود و لذا اذیت و آزار آنها نسبت به پیامبر اکرم (ص) و یارانش افزایش یافت.

در سال یازدهم بعثت پیامبر اکرم (ص) در مسجدالحرام با تعدادی از بزرگان قبیله خزرج که برای رفع مشکل خود در یثرب به مکه آمده بودند,دیدار کرد. تلاوت قرآن مجید توسط پیامبر اکرم (ص) و دعوت آنان به اسلام که دین صلح و برادری است ,موجب شد که آنها که از اختلاف با طایفه اوس به تنگ آمده ,و در اثر معاشرت با یهودیان مطالبی در مورد ظهور پیامبر جدید شنیده بودند تحت تاثیر آموزه های فطری پیامبر (ص) قرار گرفته و مسلمان شوند,و با آن حضرت پیمان ببندند که به خدا شرک نورزند,فرزندان خود را نکشند,دزدی نکنند, مرتکب زنا نشوند, به دیگران تهمت نزنند,و در کارهای نیک از رسول گرامی اسلام تبعیت نمایند. بر اساس این بیعت ,رسول گرامی اسلام,به تقاضای خزرجیان پاسخ مثبت داد ,مصعب بن عمیر را به عنوان نخستین داعی اسلام به مدینه اعزام نمود تا به طالبان اسلام قرآن,آداب نماز و احکام اسلامی را بیاموزد.

ورود مصعب به یثرب که با استقبال گرم مردم روبرو شد سبب شد که عده زیادی از مردم یثرب مشتاق دیدار رسول خدا شوند,لذا در سال بعد تعداد زیادی از مردم یثرب به شوق دیدار با پیامبر اکرم (ص) در مراسم حج خدمت آن حضرت رسیدند و در شبانگاه سیزدهم ذیحجه در عقبه منی با آن حضرت پیمانی منعقد نمودند که از پیامبر چون خانواده خود حمایت کنند. پیمان مذکور زمینه مهاجرت مسلمانان و رسول گرامی اسلام به شهر یثرب فراهم کرد. زمانی که مشرکین علیه جان پیامبر توطئه کردنند,آن حضرت به شهر یثرب هجرت نمودند. یاران و اصحاب رسول خدا در آن زمان به دو گروه تقسیم می شدند,مسلمانی که از مکه به یثرب مهاجرت کرده بودند, مهاجر, مسلمان یثرب به انصار شهرت پیدا کردند.

نخستین اقدام رسول گرامی اسلام (ص) در ورود به شهر یثرب یا مدینه النبی ,تاسیس یک نهاد اجتماعی,مرکز پرستش و آموزش, محلی برای صدور دستور جهاد در راه خدا و اجرای احکام اسلامی به نام مسجد بود. سپس با عهد پیمان اخوت و برادری بین مسلمانان مهاجر و انصار موجب وحدت مسلمانان و با تدوین نخستین قانون نامه مدینه سبب هماهنگی و یکپارچگی مردم مدینه گردید

ساختار جامعه اسلامی در مدینه بر خلاف موقعیت مسلمانان در مکه که شکل و فرم تبلیغی, ترویج و نشر دین اسلام داشت, شکل و فرم سیاسی و حکومتی به خود گرفت.مسلمانان در مدینه دارای حکومت, قلمرو و جمعیت شده و دولت اسلامی را در آن شهر بنا نهادند. رسول خدا(ص) برای بقا و دوام حکومت اسلامی به تعداد 26 تا 27 غزوه با مشرکین داشت که خود شخصا در آن حضور داشت و به تعداد بیش از 36 سریه داشت که نیروهای اسلام به فرماندهی افرادی برای استحکام حکومت اسلامی به خارج از مدینه اعزام نمود و خود در مدینه حضور داشت. این جنگ و جدال ها که به جهاد در راه خدا معروف است موجب تثبیت موقعیت سیاسی و نظامی مسلمانان گردید به طوری تا اواخر پر برکت پیامبر اکرم (ص) بزرگترین قدرت جزیره العرب, قریش, تسلیم پیامبر شد و مکه شهر پرآوازه جزیره العرب به وسیله مسلمانان فتح گردید.

پیامبر اکرم (ص) با انعقاد عهد و پیمان با سران قبایل و طوایف از جمله یهودیان و مسیحیان, دولت نوپای اسلامی را مستحکم نمود و پس از صلح حدیبیه,فتح مبین, در سال ششم هجری فرصت پیدا کرد که با ارسال نامه هایی به سران و پادشاهان کشورهای مطرح آن زمان, آنها را به دین جدید دعوت نماید.

پس از حادثه غدیر خم و مطرح شدن جانشینی پیامبر اکرم (ص) تمام کسانی که آرزوی قدرت و حکومت را داشتند به تدریج شروع به فعالیت کردند تا بتوانند زمینه را آماده کنند و پس از آن حضرت قدرت را قبضه نمایند. با در گذشت رسول گرامی اسلام در سال یازدهم هجری, بر سر جانشینی پیامبر اکرم (ص) بین مسلمانان اختلاف پیداشدکه سرانجام در سقیفه بنی ساعده ابوبکر گوی سبقت از دیگران را برد و از همان زمان شکافی عمیق در جامعه اسلامی ایجاد شد که ضرر و زیان آن غیر قابل ارزیابی و خساراتی که جامعه اسلامی از این دو دستگی متحمل شده بی عدد و حساب است. به عقیده نگارنده اگر پس از رحلت رسول گرامی اسلام (ص) وحدت و یگانگی مسلمین حفظ می شد, و بر اساس خط مشی تعیین شده از سوی آن حضرت عمل می گردید, ما در حال حاضر شاهد جهانی بودیم که فرهنگ و تمدن اسلامی الگوی کشورهای سراسر جهان و کشورهای اسلامی به عنوان مقتدرترین کشورهای جهان مطرح می شدند.

ابوبکر با تلاش و کوشش بسیار, از طریق جنگ و جدال, توانست حکومت خود را بر کسانی سلطه خلیفه و حکومت مرکزی را تهی پذیرفتند, تحمیل کند و سراسر شبه جزیره عربستان را زیر فرمان خود آورد.

پس از در گذشت او,عمربن خطاب طبق توصیه ابوبکر خلیفه شد. خلافت ابوبکر با فتوحاتی در ایران, روم, مصر و افریقا هم زمان بود. با روی کار آمدن بنی امیه و بعد بنی مروان و سپس بنی عباس حوزه سرزمین اسلامی توسعه و

گسترش یافت,به طوری که پس از چندی سرزمین های بین النهرین, ایران, روم, مصر, حبشه, شمال افریقا, ماوراء النهر, هند, چین و ماچین و شمال افریقا و جنوب اروپا تحت فرمان مسلمانان قرار گرفتند.